Çocuklarda Kritik Dönemdeki Dil Edinimi Ve Teknolojinin Rolü: Kritik Dönem İle Teknolojinin Kesişimlerinde Öngörülen Durumlar

‘Kritik dönem hipotezi’ olarak ortaya atılan, dil bilimcilerin ve çocuk gelişim uzmanlarının ortak uzmanlık alanlarının bir kesişimi olan önemli bir dönemdir. Çocukluğun 0-3.5 yaş aralığını kapsayan ve özellikle dil gelişimi için oldukça önemli olan dönemin adıdır. Bu hipoteze göre, insanlar çocukluğun ilk yıllarında yeterli seviyede dilsel girdiler aldıysa, belirli bir süre boyunca çevresiyle aktif iletişim kurup veya pasif bir şekilde iletişimin gerçekleştiği ortamları dinleyebildiyse bu birey yeterli bir dil ortamındadır ve ana dilini öğrenebilir anlamına gelmektedir (Öğrenmeyi etkileyen belirli durumlar yoksa örn. Engellilik). Bu dönem için vurgulanan en önemli nokta ise çocukluğun bu döneminde eğer ‘Eksik yaşantılar’ meydana gelirse bu boşlukların ileriki yaşlarda telafisinin imkansız veya belirli seviyeye kadar edinimin ancak gerçekleşebileceğidir. Bu dönemin dil edinimi açısından sorunsuz ilerlemesi ise çocuğun etrafındaki insanların birbirleriyle ve çocukla sözel olarak, anlamlı bir iletişim kurma çabası ile bağ kurulmaya çalışılmasıdır.

Bu dönem sırasında çocuğun teknolojik araç ve gereç kullanımın insan insana olan iletişimden fazla ya da eşit olduğu durumlarda dil edinimi açısından eksik yaşantılar oluşmaya başlamaktadır. Şuan ki çağda teknoloji kullanımı yaşının erken yaşlara kadar inmesiyle birlikte kritik dönem olarak adlandırdığımız dönemle kesişmeler yaşanmaya ve bu kesişmeler yüzünden çocuklarda özellikle duyduğunu anlamada veya dil üretiminde eksiklikler ve aksaklıklar meydana gelmeye başlamıştır. İnsan iletişiminin bu dönemdeki önemi ve yaşanan eksikliklerin (Friedmann, 2015)’ın ilgili makalesinde de görüleceği gibi doğal iletişim kanallarının yerinin teknolojik aletler ile kapanamayacağı görülmüştür. En yaygın olarak görülen belirtilerden biri ise çocukların dil gelişiminin akranlarına göre dil üretimi açısından geride kalması, yaşıtlarına göre az kelime dağarcığına sahip olunması, kendini ifade edemediği için öfke nöbetleri ve de başarısız iletişimlerden kaynaklanan iletişim kurmama isteği olarak sıralanabilmektedir. En ünlü vaka çalışmalarından biri olan (Fuchs, 2002)’ın seminer raporunda kritik dönemde hiç iletişim kurulmamış bir çocuğun sonradan dili edinemediği gösterilmiştir. (N B Schiff, 1976)’ın makalesinde duyma engelli bir ailenin duyan çocuklarının radyo ve televizyon izleyerek dilin öğretilmeye çalışılması ve bunun sonucunda dilin edinilemediğine dair raporlar bulunmaktadır.

Bu dönem de kullanılan teknolojik araçların çeşit, kullanım amacı ve sıklığına göre dil edinimini geriletmekten ziyade dil etkileşimini arttırdığı durumlar da öngörülmüştür. Dil edinimi için özellikle tasarlanan oyuncak türü teknolojik araçların iletişim esnasında iletişime görsel bir amaç da verebileceği ve de çocukların hayal güçlerini tetikleyip yaratıcı beyni çalıştırabileceği düşünülmektedir. Bu araç gereçlerin ise çeşit, kullanım amacı ve kullanım sıklıkları ise doğru şekilde ayarlanmalıdır. Genelde dil terapistlerinin kullandığı araç gereçlerle sınırlı olmakla birlikte evlerde yaygın kullanılan araç gereçler değillerdir. (İlter, 2015)’in makalesinde ‘Teknoloji, doğru ve etkili kullanıldığında genç dil öğrenenler için gerçek ve keyifli bir atmosfer yaratmanın yollarından biri olabilir.’ İfadesiyle teknolojinin kullanımının bu dönemdeki edinimlere de etkisinin olabileceği yorumunu oluşturmuştur.

Dil edinimi için kritik bir önemi olan bu dönem ve bu döneme çağımızda en çok etkisi olan teknolojinin rolünü irdelemek için bu makalede nitel analizlere, vaka raporlarına, belgesellere,uzman raporlarına ve gözlemlere başvurulmuştur. Edinime etkisi olduğu düşünülen teknolojik aletlerin etkilerinin ne yöne doğru olduğunu belirlemek ve raporlamak için uzmanların çalışmalarından yararlanılmıştır.

Teknolojinin kritik dönem üzerindeki etkisi gün geçtikçe okul çağına gelmiş çocuklarda etkisini göstermeye başlamıştır. Akranları, çevresi ve ailesiyle olan iletişimlerinde görülen eksikliklerin ‘İletişim eksikliği’ den kaynaklı olduğu ve bu duruma ebeveynlerin çocuklarıyla kurduğu iletişimin az ancak çocuğun teknolojik araçlarla geçirdiği vaktin fazla olmasından kaynaklandığı görülmüştür.

Teknolojik aletlerin dil edinimini destekleyici bir şekilde kullanımı belirli bir uzmanlık alanıyla sabit olup, bu araç ve gereçlerin kullanımı için belirli bir eğitimin gerekli olduğu düşünülürse ebeveynlerin seçecekleri destekleyici araç gereçlerin kullanımının, yaygınlığının artışının şu anda zor olduğu gözlemlenmiştir. Bu araç ve gereçlerin yeterliliği ve güvenilirliği ise bir başka konu olup özellikle kritik alanı kapsayan dil edinimlerini destekleyici olabilecek teknolojik aletlerin piyasada etkinliği kanıtlanmış gereçlerin olmadığı görülmüştür.

Dil edinimi serüvenindeki ilk durak olan bu kritik dönem için çocukların, iletişimin kurulduğu bir ortamda büyütülmesi gerekmektedir. Bu süre sırasınca teknolojik araçların (Televizyon, telefon, radyo vb.) kullanımı sadece destekleyici olup ana gereç olarak kullanımından kaçınılmalıdır. Sonuçlar ise ileri de teknolojinin özellikle bu dönem çocukları için dil edinimine destekleyici araç gereçler üretiminin de geliştirilebilirliği yorumunu yaptırmıştır.

Referanslar:

• Friedmann, N. (2015, haziran 03). Critical period for first language: the crucial role of language input during the first year of life. ResearchGate.

• Fuchs, A. (2002). The Critical Period Hypothesis supported by Genie's case. Grin.

• İlter, B. G. (2015, ağustos). How does Technology Affect Language Learning Process at an Early Age? ResearchGate.

• N B Schiff, I. M. (1976, ağustos). Communication problems in hearing children of deaf parents. PubMed.