Makine Çevirisinin İnsan Tercümanların Yerini Alabilmesi İhtimali Üzerindeki Değerlendirmeler

Çevirmenlik, diller arasında ve birbirine sözlü veya yazılı olarak çevirme işidir. Günümüzde birçok kişiye istihdam sağlayan bu iş kolunun teknolojinin de çeviri üzerine yapamaya devam ettiği ve yaygınlaştırdığı yeniliklerle birlikte çeviri alanını genişletmiştir. Google Çeviri uygulaması gibi uygulamalara ek olarak getirilen sesli çeviri gibi değişikliklerin yanı sıra, sadece çeviri odaklı gelişmiş uygulamalar da kullanıcılara sunulmuştur. Gittikçe gelişen ve kendini yenileyen online çeviri siteleri ve uygulamalarının yaptıkları çeviriler ile bu alanda profesyonellerin ortaya koydukları ürünlerin karşılaştırılması ise kaçınılmaz olmuştur. Hızlı ama kültürel aktarımı tam başaramayan online çeviriler ile daha uzun zamanda yapılan ve üstünde çalışan kişinin profesyonel yetkinliğiyle orantılı kalitede çıkan ürünler arasındaki tartışma büyümektedir. Bu bağlamda çevirinin kalitesinin yanında hız da önemli bir faktör olmasıyla birlikte online çevirilerin kullanıcısı da giderek artmaktadır.

Yapılan çevirilerin kalitesini belirleyen faktörler; dil bilgisi ve anlam doğruluğu, kültürel uygunluk, terminolojiye uygunluk, bağlam bilgisi, hedef kitleye uygunluk, tutarlılık, yazım ve noktalama kuralları olarak 7’ye ayrılabilmektedir. Bunların içinden online çevirilerdeki hata oranının en yüksek bulunduğu faktör ‘kültürel uygunluk’ olarak belirlenmiştir. Bu faktörün oluşumundaki en büyük neden olarak ise kodlarla çalışan bu çeviri uygulamalarının sözcük-sözcük çeviri bazlı çalışmasından kaynaklanmaktadır. Yani atasözleri veya deyimler gibi sözün üstündeki anlamların olduğu cümle gruplarının birbirleriyle aynı kültüre karşılığı olmayan bir diğer dile çevriminde anlam karşıya istenildiği gibi geçirilemez.

(Xiao, 2022) makalesinde kapsamında yapılan bir araştırma sonuçları belgelenmiştir; Araştırma sonuçları, yapay zekâ makine çevirisinin tercümanlığın yerini almasının önündeki zorlukların başlıca nedenlerinin; dilin öznel yapısı, büyük veride mizah ve diğer duyguları anlayamama, ve konuşmayı doğru şekilde tanıma güçlüğü olduğunu göstermektedir. Katılımcıların %38’i yapay zekâ makine çevirisinin en büyük engelinin duygu eksikliği olduğunu düşünürken, %28’i dilin öznelliğini, %25’i ise dil tanıma sorununu ana engel olarak görmektedir.

(Nusratillokhon Mirzakhodjaev, 2025) makalesinde ise deyimsel ifadeler, kültürel incelikler ve bağlama özgü ayrıntılar gibi konularda yaşanan zorluklar gibi eksikliklere de dikkat çekilmektedir. Öte yandan, insan çevirisinin, karmaşık bağlamları yorumlama ve orijinal ton ile amacı koruma konusunda başarılı olduğu ortaya konmuştur, her ne kadar bu yöntem daha yavaş ve tutarsız olma eğiliminde olsa da.

(Munnukka, 2022) makalesinde sonuç olarak, makine çevirisinin geleceği umut verici görünmektedir. Bu durum çevirmenlerin çalışma biçimini etkileyecek olsa da, profesyonel insan çevirmenlere duyulan ihtiyacın ortadan kalkması pek olası değildir. Çalışmanın teknik yönleri değişebilir, ancak uzmanlık gerektiren rol aynı kalacaktır.

(HUTCHINS, 2001) makalesinde profesyonel çevirmenler, üretkenliklerini artırmalarını ve tutarlılık ile kaliteyi geliştirmelerini sağlayacak geniş bir yelpazeye sahip bilgisayar destekli çeviri araçlarının desteğine sahip olacaklardır.
Kısaca söylemek gerekirse, otomasyon ve makine çevirisi (MT) çevirmenlerin geçim kaynakları için bir tehdit oluşturmayacak; aksine, daha fazla iş imkânının kaynağı olacak ve önemli ölçüde iyileştirilmiş çalışma koşullarına ulaşmanın bir yolu olacaktır.

Çevrilerin online ve insan bazlı olmak üzere ikiye ayrılıp ortaya çıkan ürünler hakkında yapılan eleştiriler, görüşler, tahminler üzerine geniş bir değerlendirme yapabilmek için bu makalede online forumlar, kullanıcı gözlemleri, profesyonellerin gözlem ve değerlendirmesinin yanı sıra nitel gözlemlere yer verilmektedir. Raporun geçerliliği adına bu konu üzerinde yazılmış makale ve raporlar da birincil kaynak olarak kullanılmıştır.

Kullanıcıların çeviri yapma seçiciliğini etkenlerden en önemli özelliklerin çevirinin doğruluğu ve geçerliliği bunun yanında çeviri için beklenilen süre olmuştur. Online çevirilerin kullanıcıya anında sesli veya yazılı şekilde çeviri olanakları sunması nedeniyle daha çok kullanıcıyı kendine çekmektedir. Bunun yanında insan bazlı çevirilerin kültürel özellikleri daha doğru şekilde sunması ise kullanıcıların bazılarının modern çeviri uygulamalarının henüz insan çevirilerinden geride olduklarını savunmaktadırlar.

Bulunan bulgularla birlikte kullanıcıların birçoğunun online çeviriyi, profesyonellerin yaptıkları çeviriye tercih ettikleri sayıca görülmüştür. Bunun nedenlerinden biri olarak ise teknolojinin kullanıcılara sunduğu hız ve yaygınlığı olarak nitelendirebilmek mümkündür. Çevirilerin kalitesi altında bahsedilen hız ve doğruluk açısından ise online çevirilerin kalitesinin hala geliştirilmekte olduğu, AI sistemlerinin hala dil üzerine geliştirildiği görülmüştür.

Hız faktörü olarak ele alındığında online çevirilerin insan çevirilerine göre daha çok kullanıcısın bulunduğu ancak çevirilerin doğruluğunun eş orantılı olmamasıyla birlikte AI çeviri uygulamalarının insan bazlı çevirilerin önüne geçmesi ihtimali henüz sadece bir ihtimal olup ilerleyen yıllarda çevirmenlerin yerini alma ihtimalinin ise düşük olduğu belirtilmiştir.

Referanslar:

• HUTCHINS, J. (2001). Machine Translation and Human Translation:In Competition or in Complementation? University of East Anglia.

• Munnukka, A. (2022). ARE HUMAN TRANSLATORS BECOMING EXTINCT?– Past, Present and Future. University of Eastern Finland, Philosophical Faculty.

• Nusratillokhon Mirzakhodjaev, O. Y. (2025, Nisan 21). MACHINE TRANSLATION VS HUMAN TRANSLATION: EVALUATING ACCURACY AND EFFECTIVENESS. inLibrary, s. 15-24.

• Xiao, T. (2022, Mart 04). Research on Overcoming about Language Barriers of AI Machine Translation replacing Interpreting under Information Technology. Association for Computing Machinery, s. 12-20.